Το λεγόμενο «brain gain», ο επαναπατρισμός, δηλαδή, στην Ελλάδα των ταλέντων που μετανάστευσαν αναζητώντας καλύτερες ευκαιρίες προόδου, επανέρχεται ρητά στο προσκήνιο.
Έχουν παρέλθει περισσότερα από δέκα χρόνια από τότε που ο όρος της «διαρροής εγκεφάλων», του γνωστού -πλέον- «brain drain» την σταδιακή εμφάνιση του στον δημόσιο διάλογο. Οικονομική κρίση, ανεργία και έλλειψη ευκαιριών προκοπής ήταν οι κύριοι λόγοι που ώθησαν περίπου 600.000 νέους – υψηλά εξειδικευμένους- στο να αναχωρήσουν από την Ελλάδα και να διεκδικήσουν ένα καλύτερο αύριο στο εξωτερικό. Το brain drain υπήρξε μία «αιμορραγία» για την ελληνική κοινωνία, οικονομία και ανάπτυξη, η οποία τα τελευταία χρόνια φαίνεται να απαλύνεται.
Έτσι, το λεγόμενο ως «brain gain» η επιστροφή, δηλαδή, στην Ελλάδα των ταλέντων που μετανάστευσαν αναζητώντας καλύτερο μέλλον, ανακύπτει στο προσκήνιο. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, έχουν επιστρέψει στην Ελλάδα περίπου 350.000 Έλληνες από εκείνους που είχαν μετακομίσει στο εξωτερικό την περίοδο 2010-2021.
Οι 50 στους 100 θα επέστρεφαν στην πατρίδα
Σύμφωνα με έρευνα της Πρωτοβουλίας BrainReGain-Ελληνισμός Εν Δράσει, που διεξήχθη από τον Νοέμβριο 2023 έως τον Ιανουάριο 2024 και έχει τίτλο «Θα επέστρεφα αν…», το 50% των συμμετεχόντων δήλωσε έντονη επιθυμία να επιστρέψει στην Ελλάδα, με το 21% εξ αυτών να δηλώνει ότι θέλει να επιστρέψει μέσα σε ένα χρόνο.
Από την ίδια έρευνα προκύπτει ότι η πλειονότητα των Ελλήνων ζει και εργάζεται κυρίως στη Μεγάλη Βρετανία, τη Γερμανία και την Ολλανδία. Μικρότερα είναι τα ποσοστά των Ελλήνων του εξωτερικού που βρίσκονται στην Αμερική, τον Καναδά και τη Μέση Ανατολή. Οι περισσότεροι Έλληνες του εξωτερικού είναι άνω των 35 ετών, παραμένουν περισσότερα από έξι χρόνια στο εξωτερικό και το 70% εξ αυτών διαθέτει μεταπτυχιακό, ενώ το 18% έχει διδακτορικό ή μεταδιδακτορικό τίτλο.
Τα πεδία απασχόλησής τους περιλαμβάνουν την τεχνολογία (19%), την ακαδημαϊκή κοινότητα (10%) και τον χώρο της υγείας (10%).
Οι Έλληνες που επιθυμούν να επιστρέψουν συνήθως έχουν υψηλή εξειδίκευση και σημαντική επαγγελματική εμπειρία.
Σύμφωνα με το πρόγραμμα BrainReGain Mentoring της Πρωτοβουλίας BrainReGain-Ελληνισμός Εν Δράσει, οι περισσότεροι συμμετέχοντες έχουν πάνω από 10 χρόνια εμπειρίας στο εξωτερικό, κατέχουν μεταπτυχιακούς τίτλους και απασχολούνται σε μια ευρεία γκάμα επαγγελμάτων.
Σίγουρα πολλοί θέλουν να είναι κοντά στην οικογένειά τους και τους φίλους τους, παράλληλα βλέπουν όμως την επιστροφή ως ευκαιρία να βάλουν ένα λιθαράκι στην ανάπτυξη της Ελλάδας, με το να «μεταγγίσουν» τις γνώσεις και το ταλέντο τους στον τόπο τους. Όμως η επιστροφή τους στην Ελλάδα δεν πρέπει να επαφίεται στον πατριωτισμό τους αλλά πρέπει και η πολιτεία να πράξει τα δέοντα, ωστε να επιλύσει προβλήματα που αποτελούν αποτρεπτικούς παράγοντες ακόμη και σήμερα, ενδεικτικά: η αβεβαιότητα στην αγορά εργασίας, οι χαμηλότεροι μισθοί και η γραφειοκρατία. Η επιστροφή των νέων στην μητέρα-πατρίδα αποτελεί αχτίδα αισιοδοξίας.
*Ανδρέας Θ. Πάγκαλος (Ιστορικός & Πολιτικός Επιστήμονας)
